လိႈင္ျမတ္ ~
"ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ ၿမိဳ႕ျပက စြန္႔ပစ္တဲ့အညစ္အေၾကးေတြကို စနစ္တက် မစီစဥ္ႏိုင္လို႔ ၿမိဳ႕ႀကီးေတြေအာက္ ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ေနလာၾကတဲ့ လူေတြအတြက္ အညစ္အေၾကးသန္႔စင္ဖို႔ ျပႆနာဟာ ဧရာမျပႆနာႀကီးျဖစ္လို႔ေနပါတယ္။ ဒီျပႆနာကို တစ္နည္းနည္းနဲ႔ ရွင္းႏိုင္ရင္ရွင္း၊ မရွင္းႏိုင္ရင္ေတာ့..."
ေရရာမႈကို ကိုင္တြယ္ျခင္း
"ရာသီဥတုဆိုတာ သင္ေမွ်ာ္လင့္ျပင္ဆင္ထားတာ၊
မိုးေလဝသဆိုတာကေတာ့ သင္တကယ္ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႔ရတာ" ဆိုတဲ့ အေနာက္တိုင္းေဆာင္ပုဒ္တစ္ခုရွိပါတယ္။
ဒီဆို႐ိုးကို သိပၸံစိတ္ကူးယဥ္စာေရးဆရာ ေရာဘတ္ဟိန္းလင္းက
၁၉၇၃ ခုႏွစ္ေလာက္မွာ ေျပာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ မိုးေလ
ဝသပညာရွင္ေတြကိုရည္ရြယ္ၿပီး ဒီဆို႐ိုးနဲ႔ တင္စားေျပာဆိုမႈေတြလည္း လုပ္ၾကေလ့ရွိပါတယ္။
လူေတြက ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း လိုလို မိုးေလဝသအေၾကာင္းကိုပဲ
စိတ္ပူေလ့ရွိၾကတယ္။ ဒီေန႔ အေႏြးထည္ယူသြားရမလား။
လိုရမယ္ရ ထီးယူသြားရင္ေကာင္းမလား ဆိုတာမ်ိဳးကေန
ဒီတစ္ပတ္အတြင္း ပ်ိဳးပင္ေတြအတြက္ မိုးေရမ်ားရပါ့မလား ဆိုတာမ်ိဳးအထိေပါ့။
မိုးေလဝသဆိုတာ အေျပာင္းအလဲျမန္တယ္။ အခုေနပူေနရာကေန ျဗဳန္းခနဲ သည္းႀကီးမည္းႀကီး မိုးရြာခ်ႏိုင္တယ္။
ဒါေပမဲ့ ရာသီဥတုဆိုတာကေတာ့ မိုးေလဝသလို တစ္ေန႔ခ်င္း၊
တစ္ပတ္ခ်င္း ေျပာင္းလဲေနတဲ့အေျပာင္းအလဲကို ဆိုတာမဟုတ္ဘူး။ ပံုမွန္လည္ပတ္ေနတဲ့ သံသရာ စက္ဝန္းႀကီးပဲျဖစ္တယ္။
မ်ားေသာအားျဖင့္ ႏွစ္အလိုက္ေျပာလို႔ရတယ္။ ရာသီဥတုျဖစ္စဥ္ႀကီးေတြဟာ တစ္ႏွစ္ဆိုတဲ့ ကာလအပိုင္းအျခားထက္
အမ်ားႀကီးပိုရွည္တဲ့ အခ်ိန္ သံသရာစက္ဝန္းအတိုင္း လည္ပတ္ျဖစ္ေပၚေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေန႔မိုးရြာမယ္၊ မရြာဘူး မေသခ်ာေပမဲ့ မုတ္သံုကေတာ့
သူ႕အခ်ိန္နဲ႔သူ ေရာက္လာတာပဲမဟုတ္လား။ နည္းနည္းေနာက္က်တာ၊
ေစာတာမ်ိဳးရွိႏိုင္ေပမဲ့ ကာလ အပိုင္းအျခားကို ဆန္႔ၾကည့္ရင္ မုတ္သံုဆိုတာ အခ်ိန္မွန္တယ္လို႔
ေျပာလို႔ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရာသီဥတုဟာ လူေတြရဲ႕
ေရရွည္ေမွ်ာ္မွန္းျပင္ဆင္မႈေတြနဲ႔ ပိုသက္ဆိုင္တယ္။ ဥပမာ ဗဟိုထိန္းခ်ဳပ္ေလေအးေပးစနစ္ကို တပ္ဆင္ရေတာ့မလား။
ဒီေတာင္ၾကားမွာ လူေနအိမ္ရာေတြတည္ေဆာက္ဖို႔
သင့္ေလ်ာ္ရဲ႕လား။ ဒီတိုင္းျပည္ဟာ ကိုယ့္ရိကၡာကိုယ္
ဖူဖူလံုလံု ထုတ္လုပ္ႏိုင္ပါ့မလား ဆိုတာမ်ိဳးေတြဟာ ရာသီဥတုနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ေရရွည္ေမွ်ာ္မွန္းျပင္ဆင္စဥ္းစားခ်က္ေတြ
ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ အခ်က္အလက္ေတြက သိပၸံဝတၳဳေတြထက္ ပိုၿပီး
ထူးေထြသည့္အံ့ဖြယ္ရာ မေမွ်ာ္လင့္ထားတာေတြ ျဖစ္ေနတဲ့ ယေန႔ကာလမွာေတာ့ အခုလိုလူေတြရဲ႕
ႀကိဳတင္ ေမွ်ာ္မွန္းျပင္ဆင္ထားတာေတြအားလံုးကို ကမၻာ့ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈက အခ်ည္းႏွီးျဖစ္သြားေစပါတယ္။
ဒီေတာ့ ေန႔စဥ္မိုးေလဝသအစိုးမရတာေလာက္ကို ေမ့လိုက္ေပေတာ့။
လူေတြရဲ႕အျဖစ္က ဘယ္လိုရာသီဥတုမ်ိဳးကို ႀကံဳေတြ႔ရမယ္
ဆိုတာမ်ိဳးကိုေတာင္ ဘယ္လိုမွ ခန္႔မွန္းလို႔မရႏိုင္ေတာ့တဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးကို ဆိုက္ေရာက္လို႔ေနၿပီ
ျဖစ္ပါတယ္။
မိုးေလဝသနဲ႔ ေရရွည္ရာသီဥတုအေျခအေန ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို
ေစာင့္ၾကည့္တိုင္းတာႏိုင္တဲ့ အေကာင္းဆံုး အညႊန္းတစ္ခုကေတာ့ လူေတြရဲ႕ မရွိမျဖစ္ 'ေရ'
ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဖာ႐ိုဘုရင္ေခတ္ အီဂ်စ္ျပည္မွာကတည္းက
ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြကို ႏိုင္းျမစ္ေရ အနည္းအမ်ားနဲ႔ ေရစီးေၾကာင္းအေျခအေနကိုၾကည့္ၿပီး ဒီႏွစ္အတြက္
အခြန္ေတာ္ဘယ္ေလာက္ သတ္မွတ္သင့္တယ္ဆိုတာမ်ိဳးကိုပါ
တြက္ခ်က္အႀကံျပဳခဲ့ ၾကတယ္လို႔ဆိုတယ္။ (အဲဒီေခတ္တုန္းက
မိုးေလဝသပညာ ရွင္ရယ္လို႔မရွိဘဲ ေလာကဓာတ္ပညာကိုတတ္တဲ့ ဘုန္းႀကီးေတြက ဒီကိစၥေတြကို ေဆာင္ရြက္ၾကရတယ္)။
ျမစ္ေရ တိုးအေလ်ာ့နဲ႔ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းေတြရဲ႕အထြက္ႏႈန္းက
တိုက္႐ိုက္ခ်ိတ္ဆက္ေနတာဆိုေတာ့ ဒီကမွတစ္ဆင့္ အခြန္ေတာ္ေငြ ဘယ္ေလာက္စည္းၾကပ္လို႔ရႏိုင္တယ္ဆိုတာကို
ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ၾကတာျဖစ္တယ္။
သူတို႔ရဲ႕မွတ္တမ္းေတြဟာ သဘာဝေလာကႀကီးကို
မွတ္တမ္းတင္ဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့တဲ့အထဲမွာ သက္တမ္းရွည္ၾကာ အတည္ၿမဲဆံုးေတြျဖစ္ၿပီး၊ ေရွးအက်ဆံုး
မိုးေလဝသပညာသမိုင္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႕မွတ္တမ္းမွတ္ရာေတြအရ
ရာသီဥတုနဲ႔ပတ္သက္ရင္ တစ္ႏွစ္နဲ႔တစ္ႏွစ္၊ တစ္ရာသီနဲ႔ ေနာက္တစ္ရာသီ မတူညီဘဲ ေျပာင္းလဲမႈအၿမဲ
ရွိေနတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကသာ အၿမဲမွန္ကန္တဲ့ နိယာမတရား ျဖစ္တယ္ဆိုတာကို ေဖာ္ျပေနတယ္။ ရာသီတစ္ခုဟာ ေနာက္ရာသီနဲ႔တူတယ္ဆိုတာ ဘယ္တုန္းကမွ
မရွိခဲ့ဘူး။ မိုးေခါင္တာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေရႀကီးတာပဲျဖစ္ျဖစ္
တစ္ခါနဲ႔တစ္ခါ ဘယ္ေတာ့မွ ခြ်တ္စြပ္မတူျပန္ဘူး။ အီဂ်စ္သခ်ၤာပညာရွင္ေတြကိုယ္တိုင္က ႏိုင္းျမစ္ေရအတက္အက်နဲ႔
ပတ္သက္တဲ့ မွတ္တမ္းေတြကတစ္ဆင့္ သခ်ၤာမွာ အလြန္အေရးပါတဲ့ က်ပန္းသေဘာတရားကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
ေရမ်က္ႏွာျပင္အနိမ့္အျမင့္နဲ႔ ေရစီးေရလာသေဘာကို
ရာစုႏွစ္နဲ႔ခ်ီၿပီး သေဘာေပါက္နားလည္ခဲ့တဲ့ အေတြ႔အႀကံဳကိုအေျခခံၿပီး ရာသီဥတုနဲ႔ပတ္သက္လို႔
ဘယ္လိုစီမံခန္႔ခြဲရမယ္ဆိုတာကို ေရအရင္းအျမစ္စီမံခန္႔ခြဲသူေတြ နားလည္သေဘာေပါက္လာၾကတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ အခုေတာ့ သူတို႔ ႏွစ္ရာခ်ီၿပီး ရင္းႏွီးကြ်မ္းဝင္ခဲ့တယ္
လို႔ ထင္ခဲ့တဲ့ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈပံုစံေတြဟာ တကယ္တမ္း သူတို႔ ေတာက္ေလွ်ာက္ကိုင္စြဲလာခဲ့တဲ့
စဥ္းစားပံုေတြကို ျပန္စဥ္းစားဖို႔ စိန္ေခၚလာတဲ့ အေျခအေနကို မိုးေလဝသ ပညာရွင္ေတြ ႀကံဳေတြ႔လာရၿပီ
ျဖစ္ပါတယ္။
ေရသံသရာနဲ႔ ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာမႈ
လက္ရွိခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္မႈေတြအရ ကမၻာႀကီး
ပူေႏြးလာမႈဟာ ရာစုႏွစ္အကုန္ ၂၁ဝဝ မွာ ႏွစ္ဒီဂရီဆဲလ္ ဆီးယက္ကေန ေလးဒီဂရီဆဲလ္ဆီးယပ္အထိရွိမယ္လို႔
ဆိုထားေတာ့ ဒီေလာက္ကေလးနဲ႔ေတာ့ သိပ္မထူးဘူးလို႔ ထင္စရာရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီေလထုပူေႏြးလာမႈရဲ႕ သက္ေရာက္မႈဟာ ေရသံသရာစက္ဝန္းျဖစ္စဥ္နဲ႔
ေပါင္းစပ္လိုက္တဲ့အခါမွာေတာ့ အက်ိဳးဆက္ေတြ ပိုမိုတိုးပြားလာေစမယ့္ အေၾကာင္းမ်ားစြာရွိေနပါတယ္။
လက္ရွိကမၻာ့ပ်မ္းမွ်အပူ ခ်ိန္ ၁၅ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္မွာ
ေရခဲ၊ အရည္နဲ႔ ေရေငြ႔စတဲ့ ေရရဲ႕ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ ယွဥ္တြဲတည္ရွိႏိုင္ၾကတယ္။ အပူခ်ိန္ ပိုမိုလာမႈေၾကာင့္ ပိုထြက္လာမယ့္စြမ္းအင္ေတြက
ဒီလက္ရွိ ဟန္ခ်က္ကို ဆိုးဆိုးရြားရြား ထိခိုက္သြားေစႏိုင္တယ္။
အီေကြတာမုန္တိုင္းေတြလို မိုးလဝသျဖစ္စဥ္ေတြ
အႀကိမ္အေရအတြက္ ပိုမ်ားလာမယ္။ မိုးရြာသြန္းမႈဟာ
ပိုျပင္းထန္လာမယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ က်န္ေနရာေတြမွာေတာ့
မိုးေရခ်ိန္ဟာ ပ်မ္းမွ်ေအာက္ကို ေလ်ာ့နည္းလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အနာဂတ္မွာ ႀကံဳရႏိုင္တဲ့ ေရလႊမ္း မိုးမႈေတြဟာ
ယေန႔ကာလထက္ ပမာဏပိုမ်ားျပားၿပီး ျဖစ္ပြားတဲ့အႀကိမ္ေရေရာ အဖ်က္စြမ္းအားပါ ပိုမိုလာေတာ့မွာ
ျဖစ္တယ္။
ေလထုအပူခ်ိန္ျမင့္တက္လာရင္ ေရေငြ႔ပ်ံမႈလည္း
ပိုျဖစ္မယ္။ အေငြ႔ပ်ံတဲ့ပမာဏဟာ ရြာသြန္းတဲ့မိုးေရခ်ိန္ထက္
ပိုသြားတဲ့အခါ ကမၻာႀကီးဟာ ပိုၿပီး ေျခာက္သေယာင္းလာပါလိမ့္မယ္။ ကႏၱာရဆန္ဆန္ေျခာက္ေသြ႔တဲ့ ေဒသေတြမွာ ရြာသြန္းလိုက္တဲ့မိုးေရကို ေျမႀကီးက ပိုၿပီးစုပ္ယူလိုက္လို႔
ျမစ္၊ ေခ်ာင္း၊ အင္း၊ အိုင္ေတြဆီ စီးဝင္ျဖည့္တင္းမႈ ေလ်ာ့က်သြားလိမ့္မယ္။ ေျမႀကီးက ေျခာက္ေသြ႔လြန္းေတာ့ ေရကိုစုပ္ယူမႈ အလြန္မ်ားၿပီး၊
ေျမေအာက္ေရေၾကာေတြဟာ သဘာဝတရားရဲ႕ အႀကီးဆံုးေရခ်ိဳေလွာင္ကန္ႀကီးေတြ
ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ သဘာဝစမ္းေပါက္ေတြလိုေနရာကေန
ေရခ်ိဳျပန္လည္စီးထြက္မႈလည္း ေလ်ာ့နည္းသြားေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အပူပိုင္းေဒသေတြမွာ ေျမေပၚေရာက္တဲ့ သစ္ပင္၊ သစ္ေတာေတြ
ေျပာင္းလဲသြားတဲ့အတြက္ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြနဲ႔ တျခားအေရးပါတဲ့ သဘာဝေရေၾကာေတြဆီကို မိုးေရအေရာက္နည္းသြားပါလိမ့္မယ္။
အပူပိုင္းမုတ္သံု သစ္ေတာေတြလို ထူထပ္လွတဲ့
သစ္ပင္ေတာအုပ္ေတြကေန ပင္ေငြ႔ပ်ံတာနဲ႔ တိုက္႐ိုက္ေရေငြ႔ပ်ံတာေပါင္းၿပီး ေျမထုထဲကေရေတြ
ေလထုဆီကို ပိုမိုေရာက္ရွိဆံုး႐ံႈးသြားေစပါတယ္။
အခုေဖာ္ျပထားတဲ့ ကမၻာ့ေလထုအပူခ်ိန္ေျပာင္းလဲျခင္းရဲ႕
သက္ေရာက္မႈေတြဟာ ကမၻာအရပ္ရပ္ေဒသ အားလံုးမွာ ႀကီးမားတဲ့အက်ိဳးဆက္ေတြကိုျဖစ္ေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ပမာဏ ပိုမိုမ်ားျပားလာတဲ့အတြက္
သစ္ပင္ေတြ ပိုမိုႀကီးထြားလာႏိုင္တာ မွန္ေပမဲ့ မိုးေရခ်ိန္ေလ်ာ့က်သြားမႈနဲ႔ ရြာသြန္းမႈပံုစံမမွန္ေတာ့တာေတြေၾကာင့္
စားနပ္ရိကၡာအထြက္ ေလ်ာ့က်လာစရာ ရွိပါတယ္။ ျမစ္ေရပမာဏေလ်ာ့က်သြားျခင္းေၾကာင့္
ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳးစရာ ေရပမာဏနည္းသြားမွာျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕တိုင္းျပည္ေတြမွာ ျမစ္ေရပမာဏ ဆက္တိုက္က်ဆင္းလာမႈေၾကာင့္
ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳးႏိုင္တဲ့ပမာဏဟာ ၂ဝ၈ဝ ျပည့္ႏွစ္အေရာက္မွာ ၂၅ ကေန ၅ဝ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္
အထိ က်ဆင္းသြားဖို႔ရွိတယ္လို႔ ခန္႔မွန္းရပါတယ္။ ႏိုင္ငံ အမ်ားအျပားမွာ မိုးေခါင္ေရရွားမႈနဲ႔ ေနာက္က
တစ္ဆက္တည္း ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးမႈ၊ ဆင္းရဲမြဲေတမႈေတြက ထပ္ၾကပ္မကြာ လိုက္ပါလာေတာ့မွာျဖစ္တယ္။
က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြကိုလည္း
ႀကံဳေတြ႔ရႏိုင္ပါတယ္။ အရင္ကထက္ပိုၿပီး တိုးပြား
မ်ားျပားလာတဲ့ အပူပိုင္းေဒသေတြမွာ ရြာသြန္းခ်လိုက္တဲ့ မိုးေရေတြဟာ ေနရာအႏွံ႕အျပားမွာ
အိုင္ထြန္းေနမွာျဖစ္လို႔ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုး သယ္ေဆာင္တဲ့ျခင္ေတြ ပိုမိုေပါက္ဖြားလာစရာရွိပါတယ္။
ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ သန္႔ရွင္းတဲ့ ေသာက္ေရနဲ႔
အညစ္အေၾကးစြန္႔ေရးဆိုင္ရာစနစ္ေတြ တည္ေဆာက္ဖို႔ ပိုခက္လာၿပီး အကုန္အက်ပိုမ်ားလာဖို႔
ရွိတဲ့အတြက္ ေရကတစ္ဆင့္ ကူးစက္တဲ့ေရာဂါေတြ ျဖစ္ပြားမႈ ျမင့္တက္လာႏိုင္ပါတယ္။
ေရလႊမ္းမိုးမႈေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေဘးဒုကၡေတြ
ပိုႀကံဳေတြ႔လာရဖို႔ ရွိပါတယ္။ ျမစ္ကမ္းနဖူးေဒသေတြ၊
ျမစ္ဝကြ်န္းေပၚနဲ႔ ျမစ္ဝွမ္းလြင္ျပင္ေတြမွာေနၾကတဲ့ သန္းေပါင္းရာခ်ီတဲ့ လူေတြဟာ ေရလႊမ္းမိုးမႈအႏၱရာယ္ရဲ႕သားေကာင္ေတြ
ျဖစ္လာၾကပါလိမ့္မယ္။ ဒီလို ျမစ္ေရလႊမ္းမိုးမႈႀကံဳရႏိုင္တဲ့
ေဒသေတြမွာေနၾကတဲ့ ကမၻာ့လူဦးေရဟာ ၂ဝ၈ဝ ျပည့္ႏွစ္ အေရာက္မွာ ႏွစ္ဘီလီယံေလာက္အထိ ရွိလာလိမ့္မယ္
လို႔ အိုင္ပီစီစီအဖြဲ႕ႀကီးမွ ပါေခ်ာ္ရီက သတိေပးစကားေျပာၾကား ထားပါတယ္။ ကမၻာ့ဝင္႐ိုးစြန္းေဒသေတြမွာ ႏွင္းနဲ႔ေရခဲေတာင္ေတြ
အရည္ေပ်ာ္က်ရာကေန ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာၿပီး ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသ ေရလႊမ္းမိုးမႈေတြကို
ပိုဆိုးရြားသြားေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပင္လယ္ေရႀကီးရာက
ပါလာတဲ့ ဆားငန္ေရေတြက ေျမေပၚေျမေအာက္ေရခ်ိဳ အရင္းအျမစ္ေတြနဲ႔ေရာေႏွာၿပီး ေရခ်ိဳေတြကို
သံုးမရေအာင္ ဖ်က္ဆီးပစ္ႏိုင္တဲ့အႏၱရာယ္ကလည္း ရွိေနပါေသးတယ္။
ဟိမဝႏၱာ၊ အင္ဒီးစ္နဲ႔ တျခားေရခဲေတာင္တန္းႀကီးေတြမွာ
သိုေလွာင္ထားတဲ့ ဆီးႏွင္းနဲ႔ ေရခဲထုထည္ေတြကို ျမင့္မားလာတဲ့အပူခ်ိန္က အရည္ေပ်ာ္က်ေစမွာျဖစ္တဲ့
အတြက္ ေရပမာဏပိုေလ်ာ့ပါးလာရမယ့္အျပင္ ေတာင္ေျခ အညာအေၾကေဒသေတြမွာ ေရလႊမ္းမိုးမႈေတြဆက္တိုက္
ျဖစ္ေပၚမယ့္အႏၱရာယ္ကလည္း တစ္ဆက္တည္းပါေနတယ္ လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးတစ္ေန႔ အဲဒီဆီးႏွင္းနဲ႔ ေရခဲေတာင္ထုႀကီးေတြ
လံုးဝပါးလ်ားသြားတဲ့အခါ ျမစ္ေၾကာင္းႀကီးေတြဟာ အရင္လို တစ္ႏွစ္တာပတ္လံုး ပံုမွန္စီးဆင္းမႈမ်ိဳးေတြ
မရွိေတာ့ဘဲ မိုးရြာတဲ့အခါမွသာ တစ္ရွိန္ထိုး၊ ဝါးလံုးထိုး စီးဆင္းၿပီး က်န္အခ်ိန္ေတြမွာ
ခန္းေျခာက္တိမ္ေကာတဲ့အျဖစ္ကို ေရာက္ကုန္ပါလိမ့္မယ္။ အရင္ကလို ေျခာက္ေသြ႔ရာသီ ေရာက္တဲ့တိုင္ ပံုမွန္စီးဆင္းၿမဲျမစ္ႀကီးေတြက
ေရကိုေမွ်ာ္လို႔ ရတဲ့အေျခအေနမရွိေတာ့တဲ့အခါမွာ ျမစ္ညာေဒသက လူေတြဟာ ေရသိုေလွာင္ဖို႔နည္းလမ္းအသစ္ေတြကို
ရွာေဖြၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။
အထက္ကကိစၥေတြေလာက္ သိပ္ၿပီးမျမင္သာေပ မဲ့
ပတ္ဝန္းက်င္နဲ႔ ေရထုညစ္ညမ္းမႈေတြ ပိုျဖစ္လာႏိုင္စရာ ရွိတဲ့အေျခအေနတစ္ရပ္ရွိပါေသးတယ္။
ေရသန္႔အင္ဂ်င္နီ ယာေတြရဲ႕ဆို႐ိုး "အေကာင္းဆံုးသန္႔စင္နည္းဟာ
ေရပမာဏ အမ်ားႀကီးထဲကို ေရာေႏွာလိုက္ျခင္း" ဆိုတဲ့အတိုင္းေျပာရရင္ ေရပမာဏနဲ႔ ေရစီးေရလာအလံုအေလာက္ရွိတဲ့အခါမွာ
ျမစ္ႀကီးေတြဟာ ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီးေတြက အညစ္အေၾကးေတြကို အေကာင္းဆံုးသန္႔စင္ဖယ္ရွားေပးႏိုင္တဲ့
သဘာဝသန္႔စင္စက္ႀကီးေတြျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့
အဲဒီျမစ္ႀကီးေတြကိုယ္တိုင္ ေရခန္းေျခာက္လာတဲ့အခါမွာေတာ့ လူေတြရဲ႕အညစ္အေၾကးေတြကို အရင္လိုသန္႔စင္ေပးႏိုင္ျခင္းရွိေတာ့မွာ
မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီေတာ့ အညစ္အေၾကးသန္႔စင္ဖို႔အတြက္
ေငြကုန္ေၾကးက် အမ်ားႀကီး ခံခ်င္ခံ၊ မဟုတ္ရင္ေတာ့ အညစ္အေၾကးေတြေၾကာင့္ျဖစ္လာမယ့္ ဒုကၡသုခေတြနဲ႔
ေရာဂါဘယေပါင္းစံုကို ခါးစည္းသာခံေပေတာ့လို႔ ဆိုရမလိုေတာင္ ျဖစ္ေနပါတယ္။
ေရအက်ပ္အတည္းနဲ႔ စိန္ေခၚမႈ
ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ေရခဲျမစ္ေတြ အရည္ေပ်ာ္က်တဲ့အတြက္
ျမစ္ေရစီးဆင္းမႈပံုစံေတြမမွန္ႏိုင္ေတာ့တာနဲ႔ ယခင္ကရွိခဲ့တဲ့ ေရခဲေတာင္ေပၚ ေရအရင္းအျမစ္ေတြ
ေလ်ာ့နည္းေပ်ာက္ဆံုးကုန္တာေၾကာင့္ ေျခာက္ေသြ႔ရာသီမွာ ေရသိုေလွာင္ႏိုင္ဖို႔ကို စဥ္းစားအားထုတ္လာၾကရပါတယ္။
ဥပမာ ဟိမဝႏၱာဂန္ဂိုထရီေရခဲျမစ္ႀကီးဟာ အိႏၵိယႏိုင္ငံက
ဂဂၤါျမစ္ႀကီးရဲ႕ ပင္မေရအရင္းအျမစ္ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေရခဲျမစ္ႀကီးဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၅ ႏွစ္တာကာလအတြင္းမွာပဲ
ေပေပါင္း ၃,ဝဝဝ နီးပါးေလ်ာ့ပါးခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ေရျပႆနာဟာ အခုလို တစ္ႏြယ္ငင္တစ္စင္ပါ သေဘာရွိေပမဲ့
အရင္တုန္းက ကမၻာ့ကြ်မ္းက်င္သူေတြက ဒါကို သိပ္ၿပီးဦးစားေပးသေဘာမထားခဲ့ၾကတာကိုေတြ႔ရ ပါတယ္။
၂ဝဝ၃ ခုႏွစ္ ကုလသမဂၢဖြံ႕ၿဖိဳးေရးဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာထဲမွာ
"ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ကမၻာ့ ေရရွားပါးမႈျပႆနာ ၂ဝ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ ပိုတိုးျမင့္လာစရာရွိတယ္"
လို႔သာ ေဖာ္ျပထားတာေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီေဖာ္ျပခ်က္ဟာ
ဘာအဓိပၸာယ္ကိုေဆာင္သလဲဆိုတာ စီမံခန္႔ခြဲမႈစည္းမ်ဥ္းတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ၈ဝ/၂ဝ စည္းမ်ဥ္းကို
နားလည္သူတိုင္း နားလည္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကိစၥဟာ
ေရအရင္းအျမစ္စီမံခန္႔ခြဲသူေတြရဲ႕ ဦးစားေပး စာရင္းမွာ မပါႏိုင္တဲ့အရာသာ ျဖစ္ေနပါေသးတယ္။
သူတို႔မွာက လတ္တေလာေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္စရာေတြနဲ႔ခ်ည္းပဲ
ပိေနၾကလို႔ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ဖက္မွာလည္း ကမၻာ့
ေနရာအမ်ားစုမွာ လူဦးေရတိုးႏႈန္းနဲ႔ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးလာမႈေၾကာင့္ လူေတြရဲ႕ ပ်မ္းမွ်ေရအသံုးျပဳမႈဟာ
ကမၻာႀကီးက သဘာဝအေလ်ာက္ျပန္လည္ျဖည့္တင္းႏိုင္တဲ့ပမာဏထက္ အမ်ားႀကီး ေက်ာ္လြန္ေနပါတယ္။
ဒါ့ျပင္ ေရထုညစ္ ညမ္းမႈေၾကာင့္ အသံုးျပဳလို႔ရႏိုင္တဲ့ေရပမာဏကို
နဂိုအရွိထက္ ထပ္မံေလ်ာ့နည္းသြားေစပါတယ္။
ျမစ္ေရကို တိုက္႐ိုက္ထုတ္ယူအသံုးျပဳတဲ့ေဒသေတြမွာ
ျမစ္ေရစီးေၾကာင္း တျဖည္းျဖည္းေလ်ာ့နည္းလာလို႔ အရင္လို လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရေတာ့တဲ့အေၾကာင္း
အထူးသျဖင့္ ျမစ္ေျခေအာက္ပိုင္းေဒသေတြမွာ ေနထိုင္သူေတြ သံုးစြဲသူေတြဟာလည္း သူတို႔ရဲ႕
ေရထုတ္ယူမႈဟာ ျပန္လည္ျဖည့္တင္းေပးႏိုင္တဲ့ပမာဏကို ေက်ာ္ေနၿပီျဖစ္တဲ့ အတြက္ ေရရႏိုင္တဲ့ပမာဏကို
တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေလ်ာ့နည္းလာေနတာကို ခ်က္ခ်င္းႀကီး သတိျပဳမိၾကမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ အေမရိကအေနာက္ပိုင္းကစလို႔ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း နဲ႔ အိႏိၵယလိုေဒသမ်ိဳးေတြအထိ
ေျမေအာက္ေရမ်က္ႏွာျပင္ဟာ ျပန္လည္ျဖည့္တင္းႏိုင္တဲ့ပမာဏေအာက္ကို အလ်င္ အျမန္က်ဆင္းေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။
ၿမိဳ႕ျပေတြ အလ်င္အျမန္က်ယ္ျပန္႔ႀကီးထြားလာတဲ့အခ်က္ကလည္း
ေနာက္ထပ္ၿခိမ္းေျခာက္မႈတစ္ခုျဖစ္လာပါတယ္။ တိုးပြားလာတဲ့ၿမိဳ႕ျပလူဦးေရရဲ႕
ေရလိုအပ္ခ်က္က တစ္ေန႔တျခားမ်ားမ်ားလာတာ သက္သက္ေၾကာင့္ မဟုတ္ပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ ၿမိဳ႕ျပက စြန္႔ပစ္တဲ့အညစ္အေၾကးေတြကို
စနစ္တက် မစီစဥ္ႏိုင္လို႔ ၿမိဳ႕ႀကီးေတြေအာက္ ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ေနလာၾကတဲ့ လူေတြအတြက္
အညစ္အေၾကးသန္႔စင္ဖို႔ ျပႆနာဟာ ဧရာမျပႆနာႀကီးျဖစ္လို႔ေနပါတယ္။ ဒီျပႆနာကို တစ္နည္းနည္းနဲ႔ ရွင္းႏိုင္ရင္ရွင္း၊ မရွင္းႏိုင္ရင္ေတာ့
ဒီမသန္႔ စင္တဲ့ေရေတြကိုပဲ အႏၱရာယ္အျဖစ္ခံၿပီး သံုးစြဲၾကရဖို႔ရွိပါတယ္။
စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးလာတဲ့အခ်က္ကလည္း ေနာက္ထပ္
စိန္ေခၚမႈအသစ္ေတြကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ ပိုက္ဆံခ်မ္းသာ
လာတဲ့အခါ လူေတြဟာ စားေသာက္မႈပံုစံေတြေျပာင္းလာတယ္။ အဲဒီအစားအစာသစ္ေတြထုတ္ဖို႔အတြက္ ေရလည္း ပိုလိုလာတယ္။
ေနာက္ၿပီး စားေသာက္ကုန္လုပ္ငန္းအပါအဝင္ ဘယ္နယ္ပယ္မဆို
နည္းပညာသစ္ေပၚလာတိုင္း အညစ္အေၾကးပံုစံသစ္ေတြလည္း ဒြန္တြဲပါလာစၿမဲပဲ မဟုတ္လား။
အနာဂတ္ဟာ အရင္လိုျဖစ္႐ိုးျဖစ္စဥ္မဟုတ္ေတာ့
အခုေတာ့ ေရအရင္းအျမစ္စီမံခန္႔ခြဲသူေတြဟာ
သူတို႔ရဲ႕ဦးစားေပးေရြးခ်ယ္မႈေတြကို ျပန္စဥ္းစားလာၾကရပါၿပီ။ ကမၻာ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈရဲ႕ အက်ိဳးဆက္ေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔လုပ္တဲ့
လုပ္ေဆာင္ခ်က္တခ်ိဳ႕ဟာ ေရအရင္းအျမစ္ေတြကို ျပန္လည္ထိခိုက္ေစတာမ်ိဳးကို ပညာရွင္ေတြက
သတိထားမိလာပါတယ္။ ဇီဝေလာင္စာထုတ္လုပ္ေရးလိုမ်ိဳး
ကိစၥေတြဟာ ျမင္သာထင္ရွားတဲ့ ဥပမာေတြျဖစ္တယ္။ ပညာရွင္ေတြက ၂၁ ရာစုရဲ႕အႀကီးမားဆံုးစိန္ေခၚမႈဟာ "ရိကၡာအတြက္ေရ"
လံုလံုေလာက္ေလာက္ရွာေဖြႏိုင္ဖို႔ျဖစ္တယ္ ဆိုတာကို အေစာႀကီးကတည္းက ႀကိဳတင္သိထားၿပီးေနပါၿပီ။
လက္ရွိမွာ စားနပ္ရိကၡာပင္ေတြနဲ႔ စြမ္းအင္ထုတ္ေပးမယ့္အပင္ေတြဟာ
တစ္ေန႔တျခား ပိုပိုရွားလာေနတဲ့ ေရကိုရဖို႔ ၿပိဳင္ဆိုင္ၾကရေတာ့မယ့္ အေျခအေနပဲျဖစ္ပါတယ္။
ေရအားလွ်ပ္စစ္ဆိုလည္း ဒီလိုပါပဲ။ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဟာ အင္မတန္ အက်ိဳးရွိေပမဲ့ ေရအရင္းအျမစ္ေတြကို
ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္မႈကိုေတာ့ ျငင္းပယ္လို႔မရပါဘူး။ တကယ့္အစစ္အမွန္ ျပန္လည္ျပည့္ၿဖိဳးၿမဲစြမ္းအင္ နည္းလမ္းအျဖစ္
ေလာေလာဆယ္ သိရွိထားတာက ပင္လယ္ေရကိုသြယ္၊ တာဘိုင္ေတြကိုလည္ေစၿပီး ပင္လယ္ထဲျပန္လႊတ္တဲ့နည္းလမ္းတစ္ခုေတာ့
ရွိပါတယ္။ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြရဲ႕ ေရစီးဆင္းမႈပမာဏ
မတည္ၿငိမ္ေတာ့တာနဲ႔အမွ် ေရအား လွ်ပ္စစ္ကို ေရရွည္အားကိုးလို႔ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေၾကာင္းလည္း
သိျမင္လာၾကရပါတယ္။
အထက္ကကိစၥေတြအားလံုးထက္ ပိုႀကီးတဲ့စိန္ေခၚမႈကေတာ့
ရာသီဥတုကို ခန္႔မွန္းေဟာကိန္းထုတ္ႏိုင္မႈ လံုးဝေပ်ာက္ကြယ္သြားရတဲ့အခ်က္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အရင္တုန္းက အတိတ္ကို ေသေသခ်ာခ်ာသိရင္ အနာဂတ္ကို
အတတ္ေဟာလို႔ရခဲ့ၾကပါတယ္။ ေရအရင္းအျမစ္စီမံခန္႔ခြဲေရးဆိုတာ
အနာဂတ္ကာလအရွည္ႀကီးကို ႀကိဳတင္တြက္ကိန္းထုတ္ၿပီး ေဆာင္ရြက္ၾကရတဲ့လုပ္ငန္းျဖစ္ပါတယ္။
ေရနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အေျခခံအေဆာက္အအံုေတြ ေဆာက္လုပ္တဲ့အခါ အနည္းဆံုး
ႏွစ္ ၅ဝ ကေန ႏွစ္ ၁ဝဝ ေလာက္အထိစာကို ႀကိဳတင္ေမွ်ာ္မွန္းၿပီး တည္ေဆာက္ၾကရတာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။
အတိတ္ကေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဒီဇိုင္းေတြအားလံုးမွာ ရာသီဥတု
ဆိုတာ ေရရွည္ေလာက္ကိုမွန္းၾကည့္ရင္ ကိန္းေသပဲဆိုတဲ့အခ်က္ကို အေျခခံထားရတာခ်ည္းပဲျဖစ္တယ္။
တစ္ရာသီကို မုန္တိုင္း ဘယ္ႏွလံုးလာမယ္၊ ျပင္းအားဘယ္ေလာက္အထိ
အျမင့္ဆံုး ရွိႏိုင္တယ္၊ ဒီေရဘယ္ႏွႀကိမ္ႀကီးမယ္၊ ဘယ္ေလာက္ ပမာဏ ရွိမယ္ဆိုတဲ့အခ်က္အားလံုးကို
ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ၿပီးသား ျဖစ္ပါတယ္။ လမ္းေဘးသန္႔စင္ေရေျမာင္း ေဇာက္နဲ႔ အက်ယ္ကစလို႔ ေရေပးေဝေရးနဲ႔
ေရသန္႔စနစ္ေတြ အလယ္၊ ဧရာမေရကာတာႀကီးေတြအဆံုး ေရနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ စီမံကိန္းေတြ အားလံုးဟာ
ဒီလို ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္မႈေတြကို အေျခခံၿပီးမွ ေဆာင္ရြက္ထားတာေတြျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလိုခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္မႈေတြအားလံုးမွာ ႀကံဳေတြ႔ရႏိုင္တဲ့
ကေမာက္ကမျဖစ္မႈ၊ ေဘးျဖစ္မႈအတိုင္းအတာကိုလည္း ႀကိဳတြက္ခ်က္ၿပီး ဘယ္အတိုင္းအတာထိပဲ လက္ခံမယ္ဆိုတာမ်ိဳးေတြကို
အတိအက်သတ္မွတ္ထားေလ့ရွိတယ္။ ဥပမာ ရာသီအလိုက္
ေကာက္ပဲသီးႏွံစိုက္ပ်ိဳးတဲ့ လယ္သမားဟာ ငါးႏွစ္တစ္ခါေလာက္ သီးႏွံအထြက္ႏႈန္း ေလ်ာ့တာကို
ထိခိုက္ခံႏိုင္ရည္ရွိပါတယ္။ တစ္ႏွစ္ပတ္လံုးစိုက္တဲ့
သစ္ခြၿခံလိုမ်ိဳးက်ေတာ့ လယ္သမားေလာက္ ထိခိုက္ခံႏိုင္ရည္ မျမင့္ဘူး။ လယ္သမားက ငါးႏွစ္မွ တစ္ခါေလာက္ကို ခံႏိုင္ေပမဲ့ သစ္ခြသမားက
တစ္ခါပ်က္ရင္ အကုန္လံုး သြားတာျဖစ္လို႔ သူ႔ရဲ႕ ကေမာက္ကမ အေျပာင္းအလဲျဖစ္မႈ ခံႏိုင္စြမ္းကို
အလြန္နိမ့္တဲ့အဆင့္မွာ စဥ္းစားတြက္ခ်က္ထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အလားတူ စဥ္းစားခ်က္မ်ိဳးေတြဟာ ေရကိစၥမွာသာမက က်န္
ဘယ္ကိစၥမွာမဆို မူဝါဒေရးဆြဲတဲ့ အဆင့္ေရာက္ရင္ မစဥ္းစား မေနရ စဥ္းစားရတဲ့အခ်က္ေတြပါ။
ဥပမာ တစ္ျပည္လံုးကို သြယ္တန္းျဖန္႔ေဝေပးမယ့္
ေရအားလွ်ပ္စစ္ကြန္ရက္ တစ္ခုရဲ႕ အမွားအယြင္းျဖစ္ႏိုင္ေျခဟာ အႏွစ္ ၂ဝဝ တစ္ႀကိမ္ေလာက္ထက္
ပိုမမ်ားသင့္ပါဘူး။ ဒီလိုပဲ မုန္တိုင္း ကာကြယ္တဲ့
ေရကာတာႀကီးေဆာက္မယ္ ဆိုရင္လည္း အနည္းဆံုး လာမယ့္ႏွစ္ ၁ဝဝ ေလာက္အတြင္း တိုက္ခတ္လာမယ့္မုန္တိုင္းေတြရဲ႕
အႀကိမ္ေရနဲ႔ ျပင္းအားကို ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ႏိုင္ၿပီးမွသာ ဒီဇိုင္းထုတ္တည္ေဆာက္ရတာ ျဖစ္တယ္။
ဒီလိုခန္႔မွန္းဖို႔အတြက္ အထက္မွာေျပာခဲ့သလို
အတိတ္ကာလက ရာသီဥတုပံုစံေတြကို ႏွစ္ေပါင္းရာနဲ႔ခ်ီ မွတ္တမ္းတင္ၿပီးမွ အနာဂတ္မွာ ႀကံဳရမယ့္ပံုစံကို
အတိတ္က ျဖစ္စဥ္ေတြနဲ႔ ယွဥ္ထိုးၿပီး ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္တာျဖစ္တယ္။ အနာဂတ္ရဲ႕ ရာသီဥတုျဖစ္စဥ္ေတြဟာ အတိတ္ကျဖစ္စဥ္ေတြနဲ႔
လံုးလံုး ကြဲျပားျခားနားသြားမယ္ဆိုရင္ ဒီနည္းပညာေတြ၊ စနစ္ေတြ၊ အေျခခံအေဆာက္အအံုေတြအားလံုး
လံုးဝအလုပ္ျဖစ္ေတာ့မွာ မဟုတ္ပါဘူး။
ဒီေတာ့ အနာဂတ္အတြက္ ရာသီဥတုျဖစ္စဥ္ဟာ "အစိုးမရ"
လို႔ သတ္မွတ္ရင္ အစိုးမရမႈကို ခံႏိုင္ရည္ရွိတဲ့ နည္းပညာေတြနဲ႔ အေျခခံအေဆာက္အအံုေတြ၊
ဒီဇိုင္းေတြကို တီထြင္ေဖာ္ထုတ္ရေတာ့မွာျဖစ္တယ္။
တကယ္တမ္းေတာ့ အနာဂတ္ဟာ အခုကတည္းက ဆိုက္ေရာက္ေနပါၿပီ
ေျခာက္ေသြ႔ေဒသေတြနဲ႔ မိုးေခါင္ေရရွားေဒသေတြ
ျဖစ္တဲ့ ေျမထဲပင္လယ္ခ်ိဳင့္ဝွမ္းကစလို႔ အေမရိကအေနာက္ပိုင္း၊ အာဖရိကေတာင္ပိုင္းနဲ႔ ဘရာဇီးေျမာက္ပိုင္းတို႔လိုေဒသေတြဟာ
ကမၻာ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့ ေရအရင္းအျမစ္ေတြ ေလ်ာ့ပါးယိုယြင္းလာမႈကို
မလြဲမေသြ ရင္ဆိုင္ၾကရလိမ့္မယ္လို႔ အိုင္ပီစီစီအဖြဲ႕ႀကီးက ေဟာကိန္း ထုတ္ထားပါတယ္။ ကိပ္ေတာင္းမွာအေျခစိုက္တဲ့ ေျမကမၻာ ေလ့လာေရးကြန္ရက္က
သိပၸံပညာရွင္ေတြျဖစ္ၾကတဲ့ မာတန္ဒီဝတ္နဲ႔ စတိန္ကီဝက္ဇ္တို႔ႏွစ္ဦးက လက္ရွိခန္႔မွန္းထားတဲ့အတိုင္း
မိုးေရခ်ိန္ေလ်ာ့က်မႈ ဆက္ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ အာဖရိကရဲ႕ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္မွာ အရင္က တစ္ႏွစ္ပတ္
လံုးစီးဆင္းတဲ့ျမစ္ႀကီးေတြဟာ တစ္ႏွစ္ပတ္လံုး မစီးဆင္းႏိုင္ေတာ့ဘဲ ခန္းေျခာက္တဲ့ကာလေတြရွိလာေတာ့မယ္လို႔
ေျပာပါတယ္။
အခုလက္ရွိကိုပဲ အခ်ိဳ႕အရပ္ေဒသေတြမွာ အနာဂတ္က
ဆိုက္ဆိုက္ၿမိဳက္ၿမိဳက္ေရာက္ေနၿပီဆိုတာကိုေတြ႔ရပါတယ္။ ေရနဲ႔ဆိုင္တဲ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈရဲ႕ အက်ိဳးဆက္ေတြကို
မိုးေခါင္မႈေတြ၊ ေရႀကီးမႈေတြပိုျဖစ္တာနဲ႔ ျဖစ္တဲ့ပမာဏပိုမိုႀကီးမားလာတဲ့အေျခအေနမ်ိဳးေတြကို
ကမၻာ့ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ား ႀကံဳေတြ႔ရင္ဆိုင္ေနၾကရတယ္။ အင္ဒီးစ္နဲ႔ ဟိမဝႏၱာလို ေတာင္တန္းႀကီးေတြက ေရခဲျမစ္နဲ႔
ဆီးႏွင္းျပင္ႀကီးေတြ ေပ်ာ္က်ေနလို႔ ျမစ္ေတြကို ေရေဝေရလဲလုပ္ေပးတဲ့ပံုစံ စတင္ေျပာင္းလဲေနၿပီး
ျမစ္ေအာက္ကတိုင္းျပည္ေတြမွာ ေရႀကီးမႈေတြေရာ၊ မိုးေခါင္မႈေတြေရာ ဆက္တိုက္ျဖစ္ေနတာကိုေတြ႔လာရတယ္။
ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္လိုမ်ိဳးမွာလည္း ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ျမင့္တက္လာတာေၾကာင့္
အေျခခံအေဆာက္အအံုေတြ၊ ေရေပးေဝေရးစနစ္ေတြနဲ႔ သဘာဝအရင္းအျမစ္ေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ
ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါ့ျပင္ အလြန္ပူတဲ့ ေန႔ရက္ေတြ
ပိုမ်ားလာၿပီး ေအးျမတဲ့ညခ်မ္းေတြ နည္းသထက္ နည္းလာပါတယ္။ သစ္ပင္ေတြႀကီးထြားတဲ့ကာလက ပိုရွည္ လ်ားလာတယ္။ ေဆာင္းတြင္းမွာက်ဆင္းတဲ့ ဆီးႏွင္းပမာဏ ေလ်ာ့နည္းသြားလို႔
ေရသံသရာစက္ဝန္းမွာ အေျပာင္းအလဲေတြျဖစ္ၿပီး မိုးေရေရာ၊ ဆီးႏွင္းေရေတြပါ အလ်င္အျမန္ပဲ
နိမ့္ရာကို စီးဆင္းခန္းေျခာက္သြားတာကိုေတြ႔ႀကံဳေနၾက ရပါတယ္။
ဘယ္လိုတံု႕ျပန္ၾကမလဲ
ႏိုင္ငံေတြ၊ ေဒသႀကီးေတြမွာ ေရအရင္းအျမစ္ပိုင္ဆိုင္မႈေရာ၊
ေရအသံုးျပဳမႈပံုစံပါ ကြဲျပားျခားနားတတ္ပါတယ္။ အနာဂတ္မွာ ႀကံဳလာရမယ့္ျပႆနာေတြက ထုနဲ႔ထည္နဲ႔ ဆိုေတာ့
တစ္ခ်က္တည္းနဲ႔ အားလံုးကို ေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္ ေျဖရွင္းခ်က္မ်ိဳးဆိုတာ မရွိႏိုင္ပါဘူး။
ဒါေပမဲ့ ေဒသအလိုက္ ဆိုင္ရာဆန္းသစ္တီထြင္ေျဖရွင္းဖို႔
ႀကိဳးစားၾကတာေတြထဲက နမူနာယူစရာေကာင္းတဲ့ ကိစၥေလးေတြ အမ်ားႀကီးေတြ႔ရ ပါတယ္။
ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာမႈနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ မိုးေခါင္မႈေတြ၊
ေရႀကီးမႈေတြ၊ ေတာမီးေလာင္မႈေတြနဲ႔ ၿမိဳ႕ျပေရရွားမႈျပႆနာေတြကို ႀကံဳေတြ႔ေနရတဲ့ ဩစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာ
ဖက္ဒရယ္ အစိုးရက ျပည္သူေတြရဲ႕ ေရသံုးတဲ့ဓေလ့စ႐ိုက္နဲ႔ ေရအသံုးျပဳမႈပမာဏကို ေလ်ာ့နည္းသြားတဲ့
ေရအရင္းအျမစ္ေတြက ေန ရႏိုင္တဲ့ပမာဏနဲ႔ညီမွ်သြားေအာင္ ေျပာင္းလဲယူဖို႔ ႀကိဳးစားေနပါတယ္။
ဖက္ဒရယ္အစိုးရအျပင္ ျပည္နယ္အစိုးရ တစ္ခုခ်င္းစီကပါ
ျပည္နယ္အတြက္ သင့္ေတာ္မယ့္ တီထြင္ ဆန္းသစ္မႈေတြကို လုပ္ေနၾကပါတယ္။ ေလအားသံုးၿပီး ပင္လယ္ေရကေန ေရခ်ိဳထုတ္တဲ့စက္ေတြ ျပည္နယ္အလိုက္
တပ္ဆင္ၾကတာမ်ိဳးေတြကို ေဆာင္ရြက္ၾကပါတယ္။
စက္မႈလုပ္ငန္းေတြကလည္း ေရအသံုးျပဳမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ၿပီး
ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကို တန္ျပန္ႏိုင္မယ့္နည္းလမ္းေတြကို စတင္ႀကံဆလာၾကပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကမွာ အသစ္တည္ေဆာက္တဲ့ လွ်ပ္စစ္စက္႐ံုေတြမွာ
ေရနဲ႔အေအး ခံတဲ့ နည္းပညာအစား ေရမလိုဘဲ အေျခာက္အေအးခံတဲ့ နည္းပညာေတြကို စတင္တပ္ဆင္က်င့္သံုးေနၿပီ
ျဖစ္ပါတယ္။
ကမၻာ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကို မ်က္စိေဒါက္ေထာက္ၿပီးၾကည့္ေနရတဲ့
စီးပြားေရး လုပ္ငန္းနယ္ပယ္တစ္ခုကေတာ့ အာမခံကုမၸဏီေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကုမၸဏီေတြဟာ အသစ္ေပၚလာမယ့္ သဘာဝေဘးအႏၱရာယ္ေတြရဲ႕ရန္ကေန
ကာကြယ္တဲ့ အာမခံထားလိုတဲ့သူေတြအတြက္ ေပၚလစီသစ္ေတြ ဖန္တီးေပးဖို႔ အခ်ိန္နဲ႔အမွ်ႀကိဳးစားေနၾကပါတယ္။
ၿပီးေတာ့ ဆင္းရဲတဲ့တိုင္းျပည္ကျပည္သူလူထုအတြက္
မိုးေခါင္ေရရွားကာလရွည္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ ဖူဖူလံုလံုစားေသာက္ေနထိုင္ဖို႔ အာမခံေပးႏိုင္မယ့္
ေပၚလစီမ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားေနၾကတယ္လို႔ သိရပါတယ္။
အေမရိကန္အစိုးရဟာ ကမၻာ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈရဲ႕
အက်ိဳးဆက္ေတြကို တံု႕ျပန္ေဆာင္ရြက္ရာမွာ အဆင့္တိုင္း၊ အလႊာတိုင္း၊ နယ္ပယ္စံု၊ ေထာင့္စံုကေန
ေဆာင္ရြက္ၾကဖို႔ မူဝါဒခ်မွတ္ထားပါတယ္။ ဒါ့ျပင္
ဒီလိုကိစၥရပ္မ်ိဳးေတြဟာ တစ္ႏိုင္ငံတည္းကြက္ၿပီး ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္လို႔ရတဲ့ ကိစၥေတြမဟုတ္လို႔
က်န္ကမၻာ့ႏိုင္ငံေတြနဲ႔ လက္တြဲပူးေပါင္းၿပီး ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြကို
ပူးေပါင္းေျဖရွင္းၾကဖို႔လည္း မူဝါဒခ်မွတ္ၿပီးသား ရွိေနပါတယ္။
နိဂံုး
ဝမ္းနည္းစရာေတြ ထပ္မျဖစ္ရေလေအာင္
ေရအရင္းအျမစ္စီမံခန္႔ခြဲတဲ့ မန္ေနဂ်ာေတြနဲ႔
ကြ်မ္းက်င္သူေတြ တညီတညြတ္တည္း နားလည္ထားတာ ကေတာ့ ေနာက္ရာစုႏွစ္မွာ ဘယ္လိုရာသီဥတုအေျခအေနေတြ
ႀကံဳေတြ႔ရမယ္ဆိုတာ မမွန္းႏိုင္ေပမဲ့ ႀကံဳရမယ့္ အက်ိဳးဆက္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ေရသံသရာစက္ဝန္းထဲမွာ
ေတြ႔ျမင္ရမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္
ေရအရင္းအျမစ္ေတြကို အေကာင္းဆံုးစီမံခန္႔ခြဲၿပီး ေရအရင္းအျမစ္ထုတ္ယူတဲ့စနစ္ကို ကမၻာ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈမွာ
လိုက္ေလ်ာညီေထြခံႏိုင္ရည္ရွိမယ့္ စနစ္မ်ိဳးျဖစ္လာေအာင္ ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ယူသြားၾကရမွာ
ျဖစ္ပါတယ္။
ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ေရမိတ္ေဆြမ်ားလို႔ေခၚႏိုင္တဲ့
ဂလိုဘယ္ေဝါတားပါတနာရွစ္အဖြဲ႕ဟာ ေရအရင္းအျမစ္ စီမံခန္႔ခြဲေရးကိစၥေတြမွာ ပိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္
ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကဖို႔ တစ္ကမၻာလံုးကလူေတြ၊ အဖြဲ႕ အစည္းေတြ စုေပါင္းထားတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအဖြဲ႕အစည္းက "ဒီကေန႔မွာ ေရစီမံခန္႔ခြဲမႈေကာင္းေကာင္း
လုပ္ႏိုင္ရင္ အနာဂတ္မွာ သဘာဝအေျပာင္းအလဲေတြကို ပိုၿပီးခံႏိုင္ရည္ရွိတဲ့ ကမၻာ့ႀကီးျဖစ္လာမွာ
ျဖစ္ပါတယ္။ ေရအရင္းအျမစ္ဖူလံုေရးနဲ႔ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရေရးတို႔မွာ
ဒီေန႔ အသံုးခ်လိုက္တဲ့ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြဟာ ကမၻာ့ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈနဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေအာင္ေဆာင္ရြက္
ေရး ေရရွည္မဟာဗ်ဴဟာရဲ႕ ျမင္သာထင္ရွားတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြ ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္" လို႔
အနာဂတ္ ေျမကမၻာ ရွင္သန္ရပ္တည္ေရးမွာ အသက္တမွ်အေရးပါတဲ့ ေရအရင္း အျမစ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး
အႏွစ္ခ်ဳပ္ေျပာဆိုခဲ့တာကို တင္ျပရင္း နိဂံုးခ်ဳပ္လိုက္ပါတယ္။
Mike Muller ၏ Tsater and Climate Change ကို လိႈင္ျမတ္ ဘာသာျပန္ဆိုပါသည္။
မွတ္ခ်က္။
။ ဆရာလိႈင္ျမတ္ရဲ႕ "ေရ" အထူးက႑ေဆာင္းပါးကို
ျပန္လည္ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။ (၂ဝ၁ဝ- လင္းေရာင္ျခည္
- USA မွ)
